Borgji i Nënës U Bë Kryqi Im: Një Trashëgimi e Padëshiruar

“Ti do ta paguash këtë, Eda! Unë jam nëna jote!” – zëri i saj më përplaset në fytyrë si shuplakë. Në atë dhomë të vogël, ku muret janë më dëshmitarë se çdo njeri tjetër, unë ndjej se po mbytem. Nëna ime, Liria, me flokët gjithmonë të rregulluara dhe buzëqeshjen që mashtronte këdo, më shikon me sytë plot mllef dhe frikë. Në dorë mban një letër – një tjetër borxh, një tjetër premtim i pambajtur.

Nuk është hera e parë që ndodh kjo. Që fëmijë, kam parë Lirien të jetojë me para të huaja, me premtime të ëmbla që kurrë nuk i mbante. Ajo nuk punoi asnjëherë; gjithmonë kishte dikë që i sillte dhurata, që i paguante faturat, që i mbushte frigoriferin. “Eda, mos u shqetëso për asgjë. Jeta është për t’u shijuar!” – më thoshte kur isha e vogël, ndërsa unë shihja nga dritarja fëmijët e tjerë që ndihmonin prindërit në punët e shtëpisë ose shisnin lule në rrugë.

Por vitet kaluan dhe miqtë e saj u zhdukën një nga një. Disa u larguan jashtë shtetit, disa u martuan, disa thjesht u lodhën nga kërkesat e saj të pafundme. Kur ajo mbeti vetëm, filloi të kërkonte gjithnjë e më shumë nga unë. “Ti je vajza ime. Është detyra jote të kujdesesh për mua!” – më përsëriste sa herë që unë i thosha se nuk mund të paguaja faturat e saj.

Një ditë, kur u ktheva nga puna – një punë modeste në një call center në Tiranë – gjeta në shtëpi një burrë të panjohur. Ai ishte nga agjencia e kredive. “Zonja Liria ka marrë një kredi prej 500 mijë lekësh. Ju lutem, na kontaktoni për pagesën.” Unë mbeta pa fjalë. Nëna ime më shikoi me sytë plot lot, por unë dija që ato lot ishin vetëm për të më manipuluar.

“Eda, unë nuk kam askënd tjetër! Ti je gjithçka që kam!” – më tha ajo atë natë, ndërsa unë rrija ulur në krevatin tim të vjetër, duke numëruar lekët që kisha mbledhur për qiranë e muajit tjetër.

Në lagjen tonë në Kombinat, njerëzit flasin shumë. “E ka lënë burri për një tjetër,” thoshin për nënën time. “Ka pasur gjithmonë fat me burrat.” Por askush nuk dinte sa shumë vuaja unë pas dyerve të mbyllura. Askush nuk dinte sa herë kisha qarë natën sepse nuk dija si do t’ia dilja muajin tjetër.

Një natë, teksa po laja enët, dëgjova nënën time duke folur në telefon. “Po, Eda do t’i paguaj të gjitha. Ajo është vajza ime, është detyra e saj.” Zëri i saj ishte i sigurt, pa asnjë pikë turpi. Në atë moment ndjeva një urrejtje që më dogji shpirtin.

Tensioni mes nesh u bë i padurueshëm. Unë fillova të punoja orar të dyfishtë; ditën në call center, natën pastruese në një lokal pranë Bllokut. Nuk kisha më kohë për miqtë apo për veten time. Çdo lek që fitoja shkonte për të shlyer borxhet e nënës sime.

Një mbrëmje, kur u ktheva vonë dhe gjeta nënën time duke parë televizor me një gotë verë në dorë, shpërtheva:

“A nuk ke turp? Unë po vdes nga lodhja dhe ti rri këtu si mbretëreshë!”

Ajo më pa me një qetësi të frikshme.

“Unë kam sakrifikuar gjithçka për ty! Ti nuk do ishe asgjë pa mua!”

“Çfarë ke sakrifikuar? T’i lutesh burrave për para? T’i marrësh borxh çdo njeriu që njeh? Mua më ke lënë vetëm me barrën tënde!”

Ajo filloi të qante me zërin e lartë që përdorte gjithmonë kur donte të më bënte për vete.

Ditët kalonin dhe borxhet vetëm shtoheshin. Njëri nga kreditorët filloi të më kërcënonte në telefon.

“Nëse nuk paguan këtë javë, do vijmë te shtëpia juaj!”

Unë nuk flija më natën. Fillova të humbisja flokët nga stresi. Në punë isha gjithmonë nervoze; shefja ime, Zana, më thirri një ditë:

“Eda, çfarë po ndodh me ty? Nuk je më ajo vajza energjike që njihja!”

Nuk munda ta mbaja më brenda vetes dhe shpërtheva në lot para saj.

“Nuk dua ta trashëgoj këtë barrë! Nuk dua ta jetoj jetën time duke paguar gabimet e dikujt tjetër!”

Zana më përqafoi dhe më tha diçka që nuk do ta harroj kurrë:

“Eda, ndonjëherë duhet të presësh kordonin që të lidh me dhimbjen. Nuk je përgjegjëse për zgjedhjet e nënës tënde.”

Por si mund ta bëja këtë? Në Shqipëri, familja është gjithçka. Nëse largohesh nga prindi yt, je tradhtar; nëse rri, je viktimë.

Njatë natë vendosa t’i flisja hapur nënës sime.

“Nuk mundem më,” i thashë me zërin që më dridhej. “Nuk do paguaj asnjë borxh tjetër për ty. Nëse do vazhdosh kështu, do iki nga kjo shtëpi.”

Ajo u ngrit dhe filloi të thyejë pjatat në dysheme.

“Ti je mosmirënjohëse! Tani që jam plakur do më lësh vetëm? Tani ke harruar kush jam unë?”

Unë dola jashtë në ballkon dhe pashë qytetin që flinte. Dritat e Tiranës më dukeshin si yje të largët – aq afër dhe aq larg njëkohësisht.

Ditët në vijim ishin të ftohta mes nesh. Nëna ime nuk fliste më me mua; vetëm qante ose shante nën zë. Por unë fillova të ndihesha pak më e lirshme. Fillova të kursej pak para për veten time; bleva një palë këpucë të reja pas shumë vitesh.

Njëri nga kreditorët erdhi sërish te dera jonë. Këtë herë dola vetë:

“Unë nuk jam përgjegjëse për borxhet e nënës sime. Ju lutem mos më shqetsoni më.”

Ai u largua duke tundur kokën.

Nëna ime nuk ma fali kurrë këtë vendim. Por unë fillova të ndërtoj jetën time nga e para – ngadalshëm, me frikën se mos po bëja gabimin më të madh të jetës sime.

Sot, kur shoh pas, pyes veten: A është detyra jonë t’i paguajmë gabimet e prindërve tanë? Apo kemi të drejtën të zgjedhim veten?

A do ta kuptojë ndonjëri ndonjëherë sa shumë dhemb kjo barrë? Çfarë do kishit bërë ju në vendin tim?