Këshillat e Gjyshes Që Nuk Mjaftuan: Një Histori Shqiptare Martese

“Mos harro, bija ime, martesa është si buka: duhet ta gatuash çdo ditë, ndryshe myket.” Kështu më tha gjyshja ime, Lirie, teksa më rregullonte vellon para se të hyja në sallën e dasmës. Zëri i saj dridhej nga emocionet, por sytë i kishte të kthjellët si uji i burimit. Në atë moment, nuk e kuptova plotësisht peshën e fjalëve të saj. Ishte dita ime e madhe, Elira pranë meje, gjithë të qeshura dhe premtime për një jetë të lumtur. Por tani, pas kaq vitesh, këto fjalë më vijnë në mendje si një jehonë që s’pushon kurrë.

Nuk kaloi shumë kohë nga dasma jonë në Fier, kur filluan të shfaqeshin retë e para. Elira ishte mësuese, unë punoja në një servis makinash. Në fillim gjithçka dukej si një lojë: qeshnim me faturat që vinin, bënim plane për pushime që kurrë nuk i realizuam. Por kur lindi djali ynë, Arjani, gjithçka ndryshoi. Netët pa gjumë, lodhja dhe mungesa e parave na bënë të grindeshim për gjërat më të vogla.

Një natë, ndërsa Arjani qante pa pushim dhe unë isha kthyer vonë nga puna, Elira shpërtheu:

— Nuk mundem më kështu! Gjithçka bie mbi mua. Ti je gjithmonë jashtë!

U ndjeva i pafuqishëm. E dija që kishte të drejtë. Por ç’të bëja? Nëse nuk punoja orë të zgjatura, nuk do të kishim as bukën e gojës. U përpoqa t’i shpjegoja:

— Po mundohem për ju! Nuk është se dua të jem larg…

Ajo më ndërpreu:

— Po unë? Po ëndrrat e mia? Po jeta jonë?

Në atë moment kuptova se martesa nuk është vetëm bashkëjetesë. Është një luftë e përditshme mes asaj që dëshiron dhe asaj që duhet të bësh.

Familja ime nuk ndihmonte shumë. Nëna ime, Shpresa, gjithmonë kishte diçka për të thënë:

— Gruaja duhet të durojë! Ne kemi kaluar më keq dhe kemi mbijetuar.

Por Elira nuk ishte si gratë e brezit të saj. Ajo kërkonte barazi, mirëkuptim dhe dashuri. Kjo krijonte tensione të vazhdueshme mes nesh dhe familjes sime. Një ditë, pas një debati të gjatë me nënën time, Elira u mbyll në dhomën tonë dhe qau me orë të tëra.

— Nuk dua të jetoj nën hijen e askujt! — më tha ajo mes lotësh.

E ndjeva veten mes dy zjarreve: nga njëra anë detyrimi ndaj prindërve, nga ana tjetër dashuria për Elirën dhe djalin tonë.

Vitet kalonin dhe plagët thelloheshin. Arjani rritej mes zënkave tona. Një ditë e gjeta duke luajtur vetëm në dhomën e tij. Kur iu afrova, më tha:

— Babi, pse ti dhe mami bërtisni kaq shumë?

M’u thye zemra. E kuptova se po i transmetonim djalit tonë gjithë frustrimet tona.

Një natë vonë, teksa Elira po flinte dhe unë po shikoja tavanin e bardhë të dhomës sonë të vogël me lagështirë në qoshe, mendova për këshillën e gjyshes: “Martesa është si buka…” Por çfarë ndodh kur brumi nuk ngrihet më? Kur lodhja dhe zhgënjimi janë bërë pjesë e pandashme?

Një ditë vendosa të flas hapur me Elirën.

— Duhet të ndryshojmë diçka — i thashë me zërin që më dridhej.

Ajo uli sytë dhe tha:

— Edhe unë kam menduar gjatë… Ndoshta duhet të kërkojmë ndihmë. T’i japim vetes një shans tjetër.

Filluam të shkonim te një psikologe në qytet. Ishte hera e parë që dikush na dëgjoi pa na gjykuar. Mësuam të flisnim pa ngritur zërin, të dëgjonim njëri-tjetrin. Por plagët ishin të thella. Familja ime nuk e pranonte këtë “modën e re” të psikologëve.

— Ç’janë këto budallalliqe? — thoshte mamaja ime sa herë merrte vesh që kishim qenë te psikologia.

Por ne vazhduam. Për hir të Arjanit, për hir të vetes sonë.

Një natë vonë, pas një seance veçanërisht të vështirë, Elira më tha:

— Ndoshta dashuria jonë nuk është më ajo që ishte. Por unë dua që Arjani të rritet në një shtëpi ku ka respekt.

U ndjeva bosh. A ishte kjo fundi? Apo fillimi i diçkaje tjetër?

Vendosëm të jetonim veçmas për një kohë. Ishte vendimi më i vështirë i jetës sime. Arjani kalonte fundjavat herë me mua, herë me Elirën. Shtëpia ime ishte më e qetë tani, por boshllëku ishte i madh.

Një mbrëmje, ndërsa po shikoja fotografitë tona të vjetra — dasma jonë në oborrin e shtëpisë së gjyshes, fytyra plot shpresë — m’u mbushën sytë me lot.

A ishin këshillat e gjyshes së mjaftueshme? Apo koha kishte ndryshuar gjithçka?

Sot, pas shumë vitesh, marrëdhënia ime me Elirën është më shumë respekt sesa dashuri. Jemi prindër të mirë për Arjanin, por rrallë flasim për ëndrrat tona. Ndonjëherë pyes veten: a mund ta kishim shpëtuar dashurinë tonë nëse do kishim pasur më shumë mbështetje? Apo ndoshta dashuria nuk është gjithmonë e mjaftueshme kur jeta bëhet kaq e ashpër?

A ka ndonjëri prej jush që ka kaluar diçka të ngjashme? A janë këshillat e brezave të vjetër ende të vlefshme sot? Apo duhet t’i gjejmë vet rrugët tona për lumturi?