Kur Dashuria Përplaset me Traditat: Një Histori nga Zemra e Shqipërisë

“Elira, mos harro të lash pjatën tënde!” – zëri i nënës sime kumbonte në kuzhinën tonë të vogël, ndërsa unë fshija duart në përparëse dhe shikoja motrat e mia që qeshnin me njëra-tjetrën. Në shtëpinë tonë, edhe pse ishim shtatë fëmijë dhe gjithmonë kishte rrëmujë, secili kishte pjatën e vet, lugën e vet, gotën e vet. Ishte një rregull i pashkruar, një mënyrë për të ruajtur sadopak dinjitetin në mes të varfërisë.

Por atë ditë, kur shkova për herë të parë në shtëpinë e djalit që dashuroja, Arditit, u ndjeva sikur po hyja në një botë tjetër. Ishte një pasdite e ftohtë janari. Nëna e tij, zonja Lirie, më priti me një buzëqeshje të ngrirë. “Hyr, moj bijë! Mos u bëj si e huaj!” – më tha ajo, por sytë i kishte të ftohtë si akulli.

Në dhomën e ndenjes, tryeza ishte plot me ushqime: byrek, fasule, mish pule. Por ajo që më tronditi ishte mënyra si shërbehej ushqimi. Të gjithë hanin nga një pjatë e madhe në mes të tryezës, me lugët që kalonin nga goja e njërit te tjetri. Arditi më pa në sy dhe më bëri shenjë të mos flisja. “Kështu është tek ne,” më pëshpëriti. “Mos u shqetëso.”

Por unë nuk mundesha. M’u duk sikur po më merrej fryma. Në shtëpinë time, edhe pse kishim pak, gjithmonë respektonim higjienën dhe privatësinë e secilit. Kjo mënyrë e ngrënies më dukej poshtëruese. “A nuk keni pjata të tjera?” guxova të pyes.

Zonja Lirie u kthye nga unë me një vështrim të ashpër. “Kështu kemi ngrënë gjithmonë! Nuk na ka ndodhur gjë! Kjo është tradita jonë. Po të s’ta do zemra, s’ke pse ha!”

Arditi u skuq. “Mami, Elira është mësuar ndryshe…”

“Po çfarë ndryshe? Kjo është shtëpia jonë! Kush vjen këtu, ha si ne!” – tha ajo prerazi.

Ndjeva lotët që më mbushnin sytë. Nuk ishte vetëm ushqimi; ishte mënyra si më shikonin, si të isha një e huaj që po i gjykonte. U ndjeva e vogël, e pafuqishme.

Kur u ktheva në shtëpi atë natë, mamaja ime më pa në sy: “Ç’ke bijë? T’u ka prishur qejfi?”

I tregova gjithçka. Ajo u mendua gjatë dhe pastaj tha: “Elira, çdo familje ka zakonet e veta. Por duhet të dish ku je dhe çfarë do nga jeta. Nëse do ta ndërtosh jetën me Arditin, duhet të pranosh edhe familjen e tij.”

Ditët kaluan dhe unë fillova të shkoja më shpesh te Arditi. Çdo herë ndihesha gjithnjë e më shumë si një trup i huaj në atë shtëpi. Një ditë, ndërsa po ndihmoja zonjën Lirie të lante enët (tani i lante të gjitha bashkë në një legen të madh), ajo më tha: “Elira, ti je vajzë e mirë, por shumë mendon për pastërtinë. Jeta është më shumë se kaq! Ne kemi kaluar varfëri të madhe; kemi ngrënë edhe bukën thatë bashkë nga një copë. Nuk na ka zënë gjë!”

Nuk munda t’i përgjigjem. M’u kujtua babai im që gjithmonë thoshte: “Varfëria nuk është turp; turp është të mos kesh respekt për veten dhe për tjetrin.” Por këtu ndihesha sikur respekti im nuk vlente asgjë.

Një mbrëmje, kur po ktheheshim nga një shëtitje, Arditi më ndaloi pranë urës së vjetër:

“Elira, a do mundesh të jetosh kështu? Me zakonet tona? Unë dua të jem me ty, por nuk dua që ti të vuash çdo ditë…”

E pashë në sy dhe i thashë: “Nuk është vetëm çështje zakonesh, Ardit. Është çështje respekti. Unë nuk mund ta humbas veten time vetëm për t’u përshtatur. Dua që edhe familja jote të më pranojë ashtu siç jam.”

Ai uli kokën. “Mami nuk ndryshon lehtë… Por unë do flas me të. Do mundohem t’i shpjegoj…”

Ditët kaluan mes tensioneve dhe heshtjeve të sikletshme. Një natë, ndërsa ishim mbledhur rreth tryezës së madhe për darkën e Vitit të Ri, zonja Lirie tha papritur:

“Unë nuk dua që kjo vajzë të na sjell ndryshime në shtëpi! Kemi jetuar kështu gjithë jetën! Nuk do vijojmë sipas qejfit të saj!”

Arditi shpërtheu: “Po pse jo? Pse nuk mund ta provojmë një herë ndryshe? Pse duhet gjithmonë t’i bëjmë gjërat siç janë bërë para 50 vjetësh? Elira nuk kërkon luks; kërkon vetëm pak respekt!”

Në atë moment u bë heshtje varri. Unë u ngrita dhe dola jashtë duke qarë.

Tërë natën mendova: a duhet ta sakrifikoj dashurinë time për hir të zakoneve që nuk i pranoj dot? Apo duhet ta pranoj këtë realitet dhe ta humbas veten?

Tani jam ende në udhëkryq. Arditi më do dhe unë e dua atë, por çdo vizitë në shtëpinë e tij është një betejë mes asaj që jam dhe asaj që duhet të jem për t’u pranuar.

A është dashuria mjaftueshëm e fortë për t’i kapërcyer këto barriera? Apo ndonjëherë duhet thjesht ta pranosh se jo çdo dashuri mund t’i mbijetojë traditave?

Ju çfarë do bënit në vendin tim? A ia vlen të luftosh për dashurinë kur ndihesh i huaj në familjen e partnerit?