Aty Ku Dikur Ishte Shtëpia

— Po ti, Elira? Ti je? — zëri i dridhur i Gjonit, postierit të vjetër të fshatit, më tronditi sapo zbrita nga autobusi i vjetër që vinte vetëm dy herë në javë në këtë skaj të harruar të Shqipërisë. Ai rrinte ulur në të njëjtën stol të kalbur para dyqanit të vjetër, ku dikur mblidheshin burrat për të pirë raki e për të bërë llafe. Tani, gjithçka ishte heshtje dhe pluhur.

Nuk e di pse u ktheva. Ndoshta sepse mamaja më telefonoi pas kaq vitesh heshtjeje, duke më thënë: “Baba është keq. Nëse do ta shohësh edhe njëherë, eja tani.” Zëri i saj ishte i ftohtë, si gjithmonë. Nuk kishte mall, vetëm detyrim.

Kur ika nga ky fshat, isha vetëm tetëmbëdhjetë vjeçe. Isha rebelja e shtëpisë, ajo që nuk pranoi të martohej me djalin e mikut të babait, atë që donte të studionte në Tiranë dhe jo të mbante lopët në mal. “Ti do na turpërosh!” — më bërtiste babai. “Nuk ka vajzë shqiptare që bën si ti!” — më shante halla. Dhe unë ika. U largova natën, pa kthyer kokën pas.

Në Tiranë, jeta nuk ishte ashtu siç e kisha ëndërruar. U përballa me urinë, me vetminë, me paragjykimet. Por nuk u ktheva kurrë mbrapa. Mësova të mbijetoj, të punoj çdo punë që më dilte përpara. Mësova të jem e fortë. Por çdo natë, para se të mbyllja sytë, më vinte ndërmend aroma e bukës së nënës dhe zëri i babait që këndonte këngët e vjetra në verandën tonë.

Tani, pas njëzet vitesh, po ecja nëpër rrugicat e fshatit tim si një e huaj. Shtëpitë ishin rrënuar, shumë prej tyre bosh. Fëmijët që dikur luanin futboll në rrugë, tani ishin larguar — shumica në Itali apo Greqi. Vetëm pleqtë kishin mbetur, duke pritur ndonjë letër nga fëmijët emigrantë.

Kur mbërrita te porta e shtëpisë sime, ndjeva si t’m’u shtrëngua zemra. Porta ishte e ndryshkur, oborri i mbuluar nga barërat e këqija. Në verandën ku dikur qeshnim gjithë familja, tani rrinte vetëm mamaja ime, e plakur dhe e lodhur.

— Erdhe? — tha ajo pa më parë në sy.

— Erdhi Elira? — dëgjova zërin e dobët të babait nga dhoma brenda.

Hyra ngadalë brenda. Babai ishte bërë hije e vetes. Sytë i kishte të lagur.

— M’u bëre grua… — tha ai me zërin që i dridhej.

Nuk dija ç’t’i thosha. Kishim kaq shumë vite pa folur. Në atë dhomë të vogël u mblodhën gjithë kujtimet: nata kur më përzunë nga shtëpia; nata kur qava vetëm në stacionin e trenit; nata kur mora lajmin se motra ime u martua pa mua aty.

— Pse u ktheve? — më pyeti mamaja më vonë, kur po shtronim darkën.

— Ti më the të vij… — u përgjigja unë.

— Nuk është kollaj të falësh… — tha ajo duke më parë drejt në sy.

— As mua nuk ma falët kurrë që doja të isha ndryshe… — ia ktheva unë.

Në atë moment u hap dera dhe hyri vëllai im, Arjani. Nuk më pa fare. U ul në tavolinë dhe nisi të hajë në heshtje.

— Nuk ke ç’t’i thuash motrës? — i tha mamaja me zë të ashpër.

— Çfarë t’i them? Ajo na la! — tha ai pa ngritur kokën.

— Ju më përzutë! — shpërtheva unë.

— Ti na turpërove para gjithë fshatit! — bërtiti ai.

Në atë moment babai nisi të kollitej fort. Tensioni u shua për një çast. Vrapuam te ai. E mbajta për dore dhe ndjeva sa i dobët ishte bërë.

— Elira… mos u largoni nga njëri-tjetri… — pëshpëriti ai me lot në sy.

Atë natë nuk fjeta dot. Dola jashtë dhe pashë qiellin plot yje mbi fshatin tim të harruar. Mendova për gjithë ato vite që humba larg familjes sime, për krenarinë time dhe për inatin e tyre. Mendova për nënën time që plakoi duke pritur një telefonatë nga unë; për babanë që po shuhet pa mundur të më thotë kurrë “më fal”; për vëllain që nuk di si ta shpreh dhimbjen e tij.

Të nesërmen dola në fshat. Gjoni më ndaloi sërish:

— E sheh sa bosh është bërë gjithçka? Fëmijët ikën… Shtëpitë po shemben… Ne pleqtë presim vetëm lajme nga jashtë…

Nuk dija ç’t’i thosha. Edhe unë isha një nga ata fëmijët që iku.

Kur u ktheva në shtëpi, gjeta maman duke qarë në kuzhinë.

— Nuk është kollaj të jesh nënë… — tha ajo mes lotësh. — T’i duash fëmijët edhe kur gabojnë… Edhe kur ikin…

E përqafova fort. Për herë të parë pas kaq vitesh ndjeva ngrohtësinë e saj.

Ditët kaluan mes heshtjesh dhe bisedash të vështira. Babai po shuhej çdo ditë e më shumë. Një natë, para se të mbyllte sytë përgjithmonë, më mori dorën:

— M’u fal… — pëshpëriti ai.

Qava si fëmijë atë natë. Qava për vitet që humba, për fjalët që nuk u thanë kurrë, për dashurinë që u mbulua nga krenaria dhe inati.

Kur babai u varros, gjithë fshati erdhi në varrim. Ishte hera e parë pas kaq vitesh që ndjeva se isha pjesë e diçkaje më të madhe se vetja ime.

Pas varrimit, Arjani erdhi pranë meje:

— Ndoshta duhet ta provojmë sërish… Si motër e vëlla…

E pashë në sy dhe pashë tek ai djalin e vogël me të cilin dikur luaja në oborrin tonë.

Tani jam ende këtu, në shtëpinë time të dikurshme — mes rrënjëve dhe plagëve që po përpiqem t’i shëroj. Nuk di a do mund t’i fal plotësisht ata apo veten time. Por di që ky vend është pjesa ime që nuk mund ta mohoj dot.

A është vonë për t’u kthyer? A mundet një familje shqiptare t’i kapërcejë plagët e së kaluarës? Ju çfarë mendoni?